پوست چرب و راه‌های مراقبت از آن
پوست انسان برای ایجاد انعطاف و رطوبت به میزان خاصی از چربی طبیعی نیاز دارد. گاه این میزان چربی بنابر دلایل مختلفی ممکن است به میزان مورد نیاز ترشح نکند. در واقع همین میزان ترشح چربی است که نوع پوست ما را مشخص می‌کند و نباید پنداشت که میزان ترشح زیاد چربی باعث انعطاف و رطوبت بیش‌تر پوست می‌شود. به سخن ساده پوست چرب را می‌توان یک نوع اختلال در ترشح چربی در پوست دانست که می‌تواند عوارض قابل توجهی را به پوست صورت ما تحمیل کند.
چرا پوست ما چرب می‌شود و چگونه می‌توانیم از پوست چرب خود مراقبت کنیم؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه شوید تا اطلاعات جامعی را درباره پوست چرب و راه‌های مراقبت از آن در اختیار شما قرار بدهیم.
چگونه می‌توانیم نوع پوست خود را تشخیص بدهیم؟
به طور کلی پوست صورت انسان به چهار نوع مختلف تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از: پوست معمولی، خشک، چرب و مختلط. پوست مختلط به پوستی می‌گویند که ممکن است در نقاطی چرب‌تر از جا‌های دیگر باشد. اینکه پوست صورت ما کدام‌یک از این انواع پوست است، نیاز به تشخیص دارد که در ادامه شما را با دو روش تشخیص نوع پوست صورت آشنا خواهیم کرد.
۱. روش اول: ابتدا صورت خود را با یک پاک کننده صورت ملایم کاملا تمیز کنید و با چند ضربه بسیار آرام حوله خشک کنید. صورت را برای ۳۰ دقیقه به حال خود بگذارید و در این مدت از هیچ کرم یا محصول دیگری استفاده نکنید و حتی به پوست خود دست هم نزنید. پس از ۳۰ دقیقه اول پیشانی، بینی، گونه‌ها و چانه را به با دقت نگاه کنید و ببینید آیا برق می‌زنند یا خیر؟ ۳۰ دقیقه دیگر صبر کنید. حالا چه احساسی در قسمت‌های مختلف پوست دارید؟ اگر هنگام خندیدن یا بالا دادن ابروها احساس خشکی و کشیدگی می‌کنید، پوست شما باید خشک باشد. اگر فقط بخش‌هایی مثل پیشانی، بینی و چانه شما خیلی براق هستند، شما پوست ترکیبی دارید و اگر کم‌تر براق هستند، پوست معمولی دارید. اگر گونه‌های شما نیز مانند قسمت‌های دیگر پوست براق هستند، شما پوست چرب دارید.
۲. روش دوم: این روش تفاوت پوست چرب و پوست غیر چرب را به خوبی نشان می‌دهد. پس از تمیز کردن پوست با یک حوله نرم فقط آب اضافی پوست را به آرامی بگیرید (بدون کشیدن حوله روی پوست و فقط با ضربه‌های ملایم). سپس ۴۵ الی ۶۰ دقیقه به همان حالت صبر کنید و در این مدت از هیچ نوع کرم، لوسیون، تونر صورت یا سرم پوست استفاده نکنید. حالا یک دستمال کاغذی تمیز را به ترتیب روی قسمت‌های مختلف صورت بکشید. برای هر قسمت صورت یک دستمال مجزا استفاده کنید و هر بار دستمال کاغذی را در نور چک کنید. اگر دستمال دارای لکه‌های چرب بود، پوست آن قسمت چرب است. اگر هم چرب نشد، آن قسمت دارای پوست خشک است. اگر همه دستمال کاغذی‌ها چرب شدند یا رنگ زرد ملایمی به خود گرفتند، پوست شما چرب است. اگر فقط بعض از دستمال‌ها مثلا قسمت پیشانی یا بینی چرب بودند و قسمت‌های دیگر فقط مقداری رطوبت به دستمال داده بودند، پوست شما ترکیبی یا معمولی است. دقت کنید که لکه‌های چربی را از لکه‌های رطوبت تشخیص بدهید.
پوست چرب چه علائمی دارد؟
پوست چرب به علت ترشح چربی بیش‌تر سبب ایجاد علائمی می‌شود که در پوست صورت مشهود است. ازجمله مهم‌ترین علائم پوست چرب صورت عبارت‌اند از:
۱. ظاهر براق یا روغنی پوست فرد
۲. منافذ بسیار بزرگ یا آشکار روی پوست فرد
۳. پوستی که ضخیم یا سفت به نظر می‌رسد
۴. جوش‌های موردی یا مداوم
۵. گرفتگی منافذ پوستی و پدیدار شدن جوش‌های سر سیاه
پوست چرب و عوارض آن
پوست انسان برای اینکه کیفیتی انعطاف‌پذیر و نرم داشته باشد، نیاز به روغن طبیعی دارد. این روغن طبیعی که به آن سبوم (Sebum) گفته می‌شود، از غده‌های چربی زیر پوست ترشح می‌شود که در بیش‌تر سطح بدن قرار دارند. کسانی که به طور ارثی و ژنتیکی منافذ چربی پوستشان خیلی فعال باشد، به صورت خودکار چربی طبیعی بیش‌تری تولید می‌کنند. افزایش میزان ترشح هورمون‌ها در بدن نشان دهنده تولید بیش از حد آندروژن است که هم در بدن خانم‌ها و هم در بدن آقایان وجود دارد.
تولید آندروژن بر میزان تولید سبوم (چربی طبیعی پوست) تاثیر مستقیم دارد. وقتی که میزان تولید چربی پوست افزایش پیدا کند، منافذ پوست بزرگ‌تر می‌شوند و جوش و دانه‌های زیرپوستی بیش‌تر می‌شود. پوست چرب به‌شدت مستعد جوش، آکنه و دانه‌های زیر پوستی سرسیاه است. منافذ پوست چرب معمولا بیش‌تر از انواع دیگر پوست قابل مشاهده است و دلیل آن بزرگ‌تر شدن آن‌هاست. پوست چرب معمولا براق‌تر از پوست‌های دیگر است و ممکن است باعث شود آرایش شما زودتر به هم بریزد.
عوامل تأثیرگذار بر چرب شدن پوست
برخی از علل شایع چرب شدن پوست عبارت‌اند از:
۱. ژنتیک: یکی از علل داشتن پوست چرب به ژنتیک مربوط است. اگر هر یک از والدین شما سابقه پوسته پوسته شدن داشته باشد، پوست شما نیز به احتمال زیاد چرب است.
۲. سن: نوجوانان و جوانان نسبت به سایر افراد چربی پوست بیش‌تری تولید می‌کنند. در حالی که این بدان معنا نیست که پوست شما هنگام افزایش سن به طور کامل بدون چربی خواهد شد، قطعا تولید چربی پوست کم‌تر می‌شود. همچنین پوست چرب می‌تواند در کاهش میزان پیری پوست کمک کند؛ زیرا پوست را مرطوب نگه می‌دارد.
۳. آب و هوا: اگر آب و هوای جایی که در آن زندگی می‌کنید، گرم و مرطوب باشد، پوست شما احتمالا روغن بیش‌تری تولید می‌کند. به همین دلیل است که پوست شما در مقایسه با زمستان در تابستان‌ها چرب‌تر است.
۴. منافذ باز پوست: پیری زودرس، آکنه، و نوسانات وزن می‌تواند منافذ پوست شما را افزایش بدهد. منافذ باز می‌تواند تولید چربی پوست را افزایش بدهد. بسیاری از افراد مبتلا به پوست روغنی منافذ باز پوست زیادی دارند.
۵. استفاده از محصولات مراقبت‌های پوستی اشتباه: برخی افراد ممکن است به اشتباه از کرم‌های مناسب برای پوست خشک استفاده کنند. این مورد منافذ پوست را مسدود می‌کند و باعث می‌شود پوست چربی را حفظ کند.
۶. استفاده از مرطوب کننده پوست اشتباه: استفاده از مرطوب کننده می‌تواند پوست شما را سریع‌تر خشک یا چرب کند. در صورت داشتن پوست چرب از مرطوب کننده سبک و بر پایه آب استفاده کنید.
۷. استرس: استرس نیز بر عملکرد پوست تأثیر مستقیم می‌گذارد و ممکن است سبب چرب شدن پوست شود.
راه‌های مراقبت از پوست چرب
برای اینکه با عوارض ناشی از پوست چرب مواجه نشوید، نیاز است تا از پوست خود به‌خوبی مراقبت کنید. مراقبت از پوست چرب نیز باید براساس اصول خاصی صورت بگیرد و نباید از روش‌های غیر علمی و غیر دقیق استفاده کرد. راه‌های علمی و اصولی برای مراقبت از پوست چرب عبارت‌اند از:
۱. پوست خود را پاکسازی کنید: پاکسازی پوست از مراحل اصلی و مهم در مراقبت پوست است که در مورد پوست‌های چرب اهمیت بیش‌تری دارد. غدد ترشح چربی در پوست‌های چرب فعال‌تر هستند و به‌سرعت چربی ترشح می‌کنند؛ درنتیجه ممکن است تنها چند ساعت پس از شستن صورت نیز احساس چرب بودن در پوست خود را داشته باشید. اگر این چربی اضافی روی پوست باقی بماند با پوسته‌ها و سلول‌های اضافی و مواد آلاینده موجود در محیط ترکیب می‌شود و باعث آسیب به پوست و ایجاد آکنه خواهد شد.
کارشناسان توصیه می‌کنند اگر پوست چرب دارید، روزی دو بار صورت خود را پاک کنید و برای این کار از پاک کننده‌های حاوی کف استفاده کنید که همه چربی پوست را از بین می‌برند و باعث خشکی آن می‌شوند؛ زیرا خشک شدن پوست غدد چربی را به ترشح بیش‌تر چربی تحریک می‌کند و به مرور زمان پوست شما چرب‌تر از گذشته خواهد شد. پاک کننده‌هایی مناسب این کار هستند که رطوبت پوست را از بین نمی‌برند و آن را نرم و انعطاف‌پذیر نگه می‌دارند. برای پاکسازی روزانه پوست بهتر است از آب میسلار و یا پاک کننده‌هایی که حاوی روغن‌های مفید طبیعی برای پوست هستند، استفاده کنید تا هم روزنه‌های پوست به‌خوبی پاکسازی شوند و هم چربی طبیعی و مفید پوست شما از دست نرود.
۲. استفاده از تونر: پس از پاکسازی پوست نوبت به استفاده از تونر می‌رسد. تونر نوع ماده شیمیایی است که میزان اسیدیته پوست را که پس از پاکسازی کاهش یافته است، بالا می‌برد و به سطح متعادلی می‌رساند. بهتر است از تونری استفاده کنید که مناسب پوست چرب طراحی شده باشد. این نوع تونر‌ها معمولا خاصیت التیام بخش و ضد باکتری دارند و برای پوست‌های چربی که مستعد آکنه هستند، انتخاب عالی به شمار می‌روند. با استفاده از تونر‌های مخصوص پوست چرب هرگونه چربی اضافی و باکتری که پس از پاکسازی روی پوست باقی مانده باشد، تمیز می‌شوند و شما حس بهتری نسبت به پوست خود خواهید داشت. تونر‌های مخصوص پوست چرب معمولا حاوی موادی مثل گلاب و نارون کوهی برای کاهش التهاب پوست، اسید سالیسیلیک و دیگر اسید‌های ضد آکنه و موادی مثل عصاره اسطوخودوس برای مرطوب کردن پوست و روشن و شفاف کردن آن است که ظاهری مات هم به صورت می‌دهند.
۳. لایه برداری پوست: همه انواع پوست به لایه برداری نیاز دارند؛ ولی لایه برداری پوست چرب اهمیت زیادی دارد. پوست‌های چرب بسیار مستعد هستند که لایه ضخیمی از سلول‌های مرده را روی خود شکل بدهند و همین لایه ضخیم است که باعث افزایش ترشح چربی و ایجاد آکنه در آن می‌شود. کارشناسان توصیه می‌کنند اگر پوست چرب دارید، برای مراقبت از آن دو یا سه بار در هفته لایه برداری را انجام بدهید. بهترین روش و ابزار برای لایه برداری پوست چرب استفاده از سرم‌های حاوی اسید سالیسیلیک، AHA، BHA و دیگر آنزیم‌های میوه است که کار لایه برداری را با ملایمت و بدون تحریک پوست انجام می‌دهند. در مقابل روش‌های مکانیکی برای لایه برداری پوست باعث التهاب و تحریک پوست می‌شوند و تحریک و التهاب پوست نه‌تنها ترشح چربی را بیش‌تر می‌کند، در ایجاد آکنه ناشی از التهاب نیز دخیل است.
۴. مرطوب کردن پوست: مرطوب کردن پوست با استفاده از کرم‌های مرطوب کننده یکی از مراحل و گام‌های مهم در مراقبت از همه انواع پوست است. معمولا کسانی که پوست چرب دارند، تصور می‌کنند به استفاده از مرطوب کننده نیاز ندارند و به کار بردن آن باعث چرب‌تر شدن پوست و ایجاد آکنه خواهد شد؛ اما دقیقا برعکس است. پوست‌های چرب هم به استفاده از مرطوب کننده نیاز دارند. در بسیاری از موارد علت چرب شدن پوست به دلیل کمبود رطوبت است. وقتی پوست شما رطوبت کافی را از درون و بیرون دریافت نمی‌کند، غدد چربی برای تامین این رطوبت فعال می‌شوند و چربی اضافی ترشح می‌کنند. اگر به مقدار مناسب از مرطوب کننده‌ها استفاده کنید، به احتمال زیاد مشکل چرب بودن پوست شما تا حد زیادی برطرف خواهد شد و اگر پوست چرب دارید، بهتر است از مرطوب کننده‌های سبک و فاقد چربی یا لوسیون‌ها، سرم‌ها و اسپری‌های مرطوب کننده بدون چربی استفاده کنید تا میزان رطوبت پوست خود را در حد متعادل نگه دارید و از چرب شدن بیش از حد پوست جلوگیری کنید.
۵. استفاده از پرایمر مات کننده: یکی از دردسر‌های مهم داشتن پوست چرب ماندگاری پایین آرایش و خمیر شدن و براق شدن آن در سطح پوست است. اگر اهل آرایش هستید، حتما استفاده از پرایمر آرایشی مات کننده را در برنامه مراقبت از پوست خود قرار بدهید؛ زیرا پرایمر‌ها فواید زیادی برای پوست شما دارند و اگر از پرایمر استفاده کنید، دیگر نگران پوسته پوسته شدن و ناهموار دیده شدن سطح کرم پودر خود نخواهید بود. پرایمر‌ها نه‌تنها ماندگاری آرایش را افزایش می‌دهند، با پر کردن روزنه‌های بزرگ (که در پوست‌های چرب هم بسیار شایع است) باعث یک‌دست شدن آرایش و زیبایی بیش‌تر آن می‌شوند. اگر پوست چرب داشته باشید، معمولا پس از چند ساعت سطح پوست شما براق می‌شود. استفاده از پرایمر مخصوص پوست چرب که حالت مات دارد، از این حالت پیشگیری و مشکل براق شدن پوست را حل می‌کند.
۶. استفاده از کرم پودر بدون چربی: همان‌طور که گفتیم، یکی از مشکلات شایع در آرایش پوست چرب براق شدن سطح پوست پس از گذشت چند ساعت از آرایش است که این حالت باعث کثیف دیده شدن صورت، کاهش دوام آرایش و خمیری شدن آن می‌شود. استفاده از کرم پودر‌های بدون چربی که ظاهری مات دارند، می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی برطرف کند. علاوه‌بر این کرم پودر‌های بدون چربی خاصیت کومدون زایی ندارند و باعث بسته شدن روزنه‌های پوست شما نمی‌شوند؛ درنتیجه احتمال ابتلا به آکنه و دیگر مشکلات پوستی نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد. البته در کنار استفاده از کرم پودر مات و بدون چربی زیرسازی مناسب آرایش به کمک پرایمر و آماده سازی پوست قبل از شروع آرایش با استفاده از لایه بردار و تونر نیز در براق نشدن آرایش تاثیر زیادی دارد.
۷. پاک کردن چربی‌های اضافه: هرقدر هم که ترفند‌های مات کننده پوست مثل پرایمر مات کننده و کرم پودر بدون چربی را به کار ببرید، باز هم این امکان وجود دارد که ظاهر آرایش شما چرب، براق و کثیف به نظر برسد. در این شرایط باز هم راه چاره‌ای وجود دارد و شما نباید تسلیم شوید. می‌توانید با استفاده از دستمال‌های جذب کننده چربی صورت چربی اضافی را از روی پوست خود بگیرید و برای چند ساعت دیگر آرایش خود را مات نگه دارید. اگر از پودر‌های تثبیت کننده روی آرایش خود استفاده کنید، نه‌تنها دوام و ماندگاری آرایش شما بیش‌تر می‌شود، چربی اضافی جذب این پودر‌ها می‌شود و پوست شما به مدت طولانی‌تری مات خواهد ماند.
کاهش چربی پوست با مواد طبیعی و خانگی
۱. عسل: عسل یکی از بهترین دارو‌های طبیعی پوست است. خاصیت ضدباکتریایی و ضدعفونی‌کننده عسل از پوسته پوسته شدن پوست جلوگیری می‌کند و برای رفع آکنه نیز بسیار مفید است. عسل مرطوب‌کننده‌ای طبیعی است؛ ولی تأثیری روی چربی آن ندارد. یک لایه نازک عسل را روی آکنه و پوست چرب بگذارید. ده دقیقه صبر کنید و بعد با آب خوب بشویید.
۲. جودوسر: ازجمله خواص جو دوسر برای پوست این است که هم به تسکین پوست ملتهب و هم جذب چربی اضافی پوست کمک می‌کند. جو دوسر برای پاکسازی پوست صورت نیز بسیار مفید است. جو دوسر را می‌توانید به صورت ماسک استفاده کنید. برای درست‌کردن ماسک صورت بهتر است جو دوسر را با ماست، عسل یا میوه‌هایی مثل موز، سیب یا پاپایا (انبه هندی) مخلوط کنید.
۳. لیمو: سفیده تخم‌مرغ و لیمو ترش روشی خانگی برای درمان پوست چرب است. هر دو ماده را باهم مخلوط کنید. اسید لیمو و دیگر مرکبات به جذب چربی کمک می‌کند. البته این روش برای افرادی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، مناسب نیست.
۴. بادام: بادام‌زمینی نه‌تنها برای پاکسازی پوست مفید است، چربی اضافی پوست را هم از بین می‌برد. شما می‌توانید ماسک بادام را تنها با بادام پودر شده تهیه و استفاده کنید. ماسک را حدود ۱۰-۱۵ دقیقه روی پوست خود قرار بدهید، بعد با آب گرم بشویید و خوب خشک کنید. اگر به بادام حساسیت دارید، از این ماسک استفاده نکنید.
۵. آلوئه‌ورا: یکی از خواص آلوئه‌ورا اثربخشی آن در تسکین سوختگی و دیگر مشکلات پوستی است. تحقیقات کلینیک مایو نشان می‌دهد که آلوئه‌ورا در درمان پوسته‌پوسته شدن صورت که به‌دلیل چربی مازاد پوست است، بسیار مؤثر است. افراد بسیاری از آلوئه‌ورا برای درمان پوست چرب استفاده می‌کنند. شما می‌توانید یک لایه نازک آلوئه‌ورا را قبل از خواب روی پوست صورت بمالید و اجازه بدهید تا صبح روی پوستتان بماند. آلوئه‌ورا ممکن است در برخی افراد حساسیت پوستی ایجاد کند.
۶. گوجه فرنگی: گوجه فرنگی شامل اسید سالیسیلیک است و درمان خانگی مرسومی برای آکنه محسوب می‌شود. اسید‌های گوجه فرنگی در جذب چربی پوست مؤثر است و به بسته شدن منافذ پوستی کمک می‌کند. می‌توانید گوجه فرنگی ورقه‌ورقه شده یا پالپ آن را به‌تنهایی و به صورت ماسک استفاده کنید.
باید‌ها و نباید‌ها درباره پوست چرب
۱. نوع تغذیه: نحوه غذا خوردن ما در وضعیت پوست بسیار تاثیرگذار است. افرادی که پوست چربی دارند، بهتر است از مکمل ویتامین B کمپلکس، ویتامین A، ویتامین C، روی و ویتامین E استفاده کنند. همچنین این افراد می‌توانند مولتی ویتامین مصرف کنند. آن‌ها می‌توانند مصرف پروتیین را افزایش بدهند؛ ولی باید مصرف مواد شیرین، نمک و مایعات را کاهش بدهند. منابع غنی پروتیین عبارت‌اند از: تخم مرغ، لبنیات، گوشت‌ها و حبوبات. افرادی که پوستشان چرب است، باید سبزیجات سبز رنگ و میوه‌های تازه را زیاد مصرف کنند. حتی کمبود ناچیز ویتامین B۲ می‌تواند باعث چربی پوست شود. سایر منابع خوب ویتامین B۲ عبارت‌اند از: نان و غلات سبوس دار، حبوبات و آجیل، شیر، ماست و تخم مرغ. بهتر است غذا‌های چرب، سرخ شده و پرادویه را مصرف نکنند. به افرادی که پوست چربی دارند، توصیه می‌کنیم چربی گوشت و روغن نباتی جامد را استفاده نکنند و روغن خیلی کمی در غذاهایشان بریزند. این افراد بهتر است نوشابه‌های گازدار، انواع شیرینی، شکلات و تنقلاب را هم مصرف نکنند.
۲. نور خورشید: هنگامی که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرید، بهتر است مراقبت باشید. اگرچه به نظر می‌رسد نور آفتاب پوست را خشک می‌کند، گرمای زیاد چربی پوست را افزایش می‌دهد.
۳. خوابیدن: اگر به مقدار کافی نخوابید و استراحت نکنید، قطعا پوست خسته‌تر و غیرمطلوبی خواهید داشت؛ بنابراین بهتر است با خواب مناسب پوستتان را تقویت کنید. سلول‌های پوستی در حالت استراحت و خواب به شکل مطلوبی ترمیم می‌شوند.
۴. دخانیات: سیگار باعث بزرگ شدن منافذ پوستی می‌شود (سوراخ‌های پوست درشت می‌شوند) و در کل به سلامت پوست آسیب می‌رساند.
۵. ورزش: ورزش با ایجاد تعریق باعث پاکسازی منافذ پوستی می‌شود. ورزش منظم روزانه مقدار ترشح چربی صورت را کاهش می‌دهد؛ همچنین باعث ایجاد جریان خون بهتر در بدن می‌شود. در مجموع می‌توان گفت ورزش منظم برای حفظ سلامت پوست مفید است؛ زیرا علاوه‌بر افزایش جریان خون باعث تغذیه پوست و پاکسازی آن از مواد زائد و مضر می‌شود.
