لئون تروتسکی؛ از همکاری با لنین تا مرگ زیر چکش استالین
لئون تروتسکی (Leon Trotsky) شخصیتی محوری در انقلاب‌های ۱۹۰۵ و اکتبر ۱۹۱۷ بود. او که متحد نزدیک ولادیمیر لنین بود، در مقام کمیسر خارجی خدمت کرد و درباره شرایط صلح با آلمان مذاکره کرد و سپس در مقام کمیسر جنگ، ارتش سرخ را برای پیروزی در جنگ داخلی روسیه بازسازی کرد. با این حال، پس از مرگ لنین، از دید سیاسی، ژوزف استالین از او پیشی گرفت و تروتسکی از اتحاد جماهیر شوروی اخراج شد. تروتسکی در تبعید به انتقاد شدید خود از استالینیسم ادامه داد و از «انقلاب دائمی» به جای اصل «سوسیالیسم در یک کشور» استالین دفاع کرد.
در سال ۱۹۴۰، تروتسکی در مکزیکوسیتی به دست رامون مِرکادِر، یک مأمور استالین، با چکش یخ‌شکن کشته شد.
یک انقلابی جوان
تروتسکی در اودِسا، ۱۸۸۸
تروتسکی که سال ۱۸۷۹ در یک خانواده ثروتمند در یانوفکای اوکراین به دنیا آمد، کودکی باهوش بود. او در اودسا و نیکولایف تحصیل کرد، در ریاضیات عالی بود، مارکس می‌خواند و عمیقاً منتقد رژیم امپراتوری روسیه شد. در سال ۱۸۹۶ او با تمام وجود متعهد به فعالیت‌های انقلابی بود.
تروتسکی در ۱۹ سالگی به دلیل فعالیت انقلابی دستگیر شد، دو سال را در زندان در انتظار محاکمه گذراند و سال ۱۹۰۰ به تبعید به سیبری محکوم شد، جایی که در نوشته‌های سیاسی غرق شد و لنین را شناخت. سال ۱۹۰۲، با استفاده از یک پاسپورت جعلی از سیبری گریخت و به لندن رفت تا با لنین و همسرش نادژدا ملاقات کند.
پس از گذراندن مدت کوتاهی در پاریس، او در سال ۱۹۰۵ در پی تظاهرات گسترده علیه تزار، پس از شکست روسیه در جنگ با ژاپن (۱۹۰۴-۱۹۰۵) به روسیه بازگشت. او رئیس شورای پتروگراد و مسئول سازماندهی اعتصاب و شورش مسلحانه به رهبری بلشویک‌ها شد. او سرانجام دستگیر و به سیبری تبعید شد، اما پیش از رسیدن به مقصد موفق به فرار شد.
برای بیش از یک دهه، تروتسکی خارج از کشور زندگی کرد و با انقلابیون دیگر در وین، پاریس، برلین و نیویورک همکاری کرد. وقتی اخبار انقلاب فوریه در سال ۱۹۱۷ منتشر شد، او با شتاب از راه فنلاند به روسیه بازگشت و روز ۴ مه به پتروگراد رسید.
نقش تروتسکی در انقلاب اکتبر
یورش به کاخ زمستانی، پتروگراد، ۱۹۱۷
تروتسکی که یک سخنران و برنامه‌ریز سیاسی عالی بود، در کانون آرمان بلشویکی شخصیتی اثرگذار شد. او که به عضویت کمیته مرکزی بلشویک‌ها انتخاب شده بود، نقش مهمی در انقلاب اکتبر ایفا کرد. او عملیات نظامی در پتروگراد (سنت پترزبورگ) را هدایت و سرنگونی دولت موقت را رهبری کرد. تا نوامبر ۱۹۱۷، بلشویک‌ها کنترل کامل بر پایتخت روسیه را تثبیت کردند.
انقلاب فوریه، تزار نیکلای دوم را وادار به کناره‌گیری کرد، اما ابتدا یک اشراف‌زاده، شاهزاده گئورگی لِوُف و سپس یک وکیل لیبرال، الکساندر کرنسکی، جایگزین او شدند. بلشویک‌ها استوار ایستادند و اعلام کردند روسیه می‌تواند توسط کارگرانش کنترل شود.
در اکتبر ۱۹۱۷، کارگران روسیه با تحریک لنین، قدرت را به دست گرفتند. هدف تسخیر دولت نبود، بلکه در هم شکستن و جایگزینی آن با کشور جدیدی به نام طبقه کارگر و دهقانان روسیه بود. تروتسکی که اکنون به‌عنوان نزدیک‌ترین متحد لنین شناخته می‌شد، به یکی از برجسته‌ترین چهره‌های جدید اتحاد جماهیر شوروی تبدیل شد.
تروتسکی چه زمانی به قدرت رسید؟
لئون تروتسکی پشت میز کار خود، ۱۹۲۰
رهبری ارتش سرخ در جریان جنگ داخلی روسیه (۱۹۱۸-۱۹۲۱) توسط تروتسکی، معرف میراث او در حیطه قدرت است. او در مقام کمیسر جنگ، ارتش سرخ را از یک گروه بی‌نظم به یک ماشین نظامی منظم تبدیل کرد و پیروزی بلشویک‌ها بر ارتش سفید و مداخله خارجی و انقلاب را تضمین کرد.
تروتسکی در نقش کمیسر خارجی، معاهدات محرمانه قدرت‌های بزرگ امپریالیستی را منتشر کرد. او در مذاکرات بر سر معاهده برست-لیتوفسک (۱۹۱۸) که به مشارکت روسیه در جنگ جهانی اول پایان داد، نقش داشت. او که یک جهان‌گرای متعهد بود، کمونیست اینترنشنال (کُم‌اینترن/Comintern) را تأسیس کرد، سازمانی که به پیشبرد انقلاب طبقه کارگر در سراسر جهان اختصاص داشت.
با این حال، پس از مرگ لنین در سال ۱۹۲۴، نفوذ او کاهش یافت. تروتسکی که مخالف شدید تثبیت قدرت بوروکراتیک استالین و حذف دموکراسی «درون‌حزبی» بود، از حرکت استالین به سوی «سوسیالیسم در یک کشور» به عنوان خیانت به اصول مارکسیستی انتقاد کرد. تروتسکی سال ۱۹۲۸ به دستور استالین دستگیر و به «تبعید داخلی» در قزاقستان فرستاده شد و سال بعد به کلی از اتحاد جماهیر شوروی اخراج شد.
تروتسکی در تبعید
تروتسکی و همسرش ناتالیا، ۱۹۳۷
تروتسکی در تبعید از اتحاد جماهیر شوروی به استانبول ترکیه، کتاب «تاریخ انقلاب روسیه» (۱۹۳۰) را نوشت. او با سفر از ترکیه به فرانسه و نروژ، به نوشتن و همینطور سازماندهی سیاسی ادامه داد. او سال ۱۹۳۶ کتاب «خیانت به انقلاب» را منتشر کرد که نقدی اساسی از اتحاد جماهیر شوروی در زمان استالین بود.
تروتسکی سال ۱۹۳۷ به دعوت دی‌یِگو ریوِرا و فریدا کالو به مکزیکو سیتی رفت و همچنان فعال سیاسی بود اما به طور فزاینده‌ای منزوی شد. خشم استالین سرانجام در ۲۰ آگوست ۱۹۴۰ گریبان او را گرفت. تروتسکی روز بعد با حمله رامون مِرکادِر، مأمور استالینیستی بر اثر جراحاتی که با چکش یخ‌شکن به او وارد شده بود، جان باخت.
مرگ لئون تروتسکی پایان یک زندگی انقلابی بود. امروزه برخی او را یک متفکر قهرمان و اصیل در سنت مارکسیستی می‌دانند و دیگران او را به خاطر جنایاتی که در جریان انقلاب اکتبر رخ داد سرزنش می‌کنند. اما در هر صورت او بدون تردید یک شخصیت مهم در ظهور کمونیسم در روسیه بود؛ مردی که خیلی زود به یکی از قربانیان همان حکومت کمونیستی تبدیل شد که خودش برای روی کار آوردن آن تلاش فراوانی کرده بود.
