قرص خواب برای مغز خطرناک است؟
حدود ۷۰ میلیون نفر در سراسر دنیا با مشکلات خواب مزمن مواجه هستند. خواب ناکافی می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات مختلف سلامتی، از جمله کاهش توانایی‌های ذهنی (کاهش شناختی) و بیماری‌های مانند آلزایمر (زوال عقل) را افزایش دهد.
به گزارش انتخاب و به نقل از مدیکال نیوز تودی؛ یک مطالعه جدید برای اولین بار نوسانات هماهنگ در طول خواب را توضیح می‌دهد که سیستم گلایمفاتیک مغز را فعال می‌کند تا زباله‌های مرتبط با بیماری‌های نورودژنراتیو (بیماری‌های تخریب عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون) را از مغز خارج کند. این مطالعه از مدل موش‌ها برای بررسی این فرآیند استفاده کرده است.
محققان همچنین متوجه شدند که داروی خواب معمولی زولپیدم (آمبین) ممکن است این نوسانات طبیعی را متوقف کند و در نتیجه، فرآیند پاک‌سازی مغز را در طول خواب مختل کند.
بررسی تمام عواملی که ممکن است به خطر ابتلا به مشکلات ذهنی و زوال عقل منجر شوند، اهمیت زیادی دارد، به ویژه اینکه تحقیقات اخیر نشان می‌دهد خطر ابتلا به زوال عقل در میان افراد بالای ۵۵ سال دو برابر شده است.
با اینکه پزشکان توصیه می‌کنند که بزرگسالان باید هر شب حداقل ۷ ساعت خواب با کیفیت داشته باشند، آمارها نشان می‌دهند که بسیاری از افراد با مشکلات خواب مداوم مانند بی‌خوابی (Insomnia) و آپنه خواب (Sleep Apnea) روبه‌رو هستند.
داده‌های سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهند که ۳۹ درصد از بزرگسالان آمریکایی بالای ۴۵ سال به اندازه کافی نمی‌خوابند.
مطالعات قبلی نشان داده‌اند که خواب ناکافی می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات مغزی مانند کاهش توانایی‌های ذهنی و زوال عقل را افزایش دهد.
ناتالی هاگلوند، پژوهشگر پسادکتری در دانشگاه‌های کپنهاگ و آکسفورد، به “Medical News Today” توضیح داد: «خواب به مغز فرصت می‌دهد تا پردازش دنیای خارجی را متوقف کرده و بر وظایف ضروری مانند محافظت ایمنی (Immune Surveillance) و پاک‌سازی زباله‌ها تمرکز کند. کمبود خواب با مشکلات ذهنی و بیماری‌های مغزی مرتبط است.»
اما آیا داروهای خواب ممکن است به کاهش سلامت مغز کمک کنند؟ اکنون بیش از هر زمان دیگری ضروری است که تمام عوامل مؤثر بر کاهش شناختی (Cognitive Decline) بررسی شوند، به‌ویژه اینکه تحقیقات اخیر نشان داده‌اند خطر زوال عقل در افراد بالای ۵۵ سال بیش از دو برابر شده است.
هاگلوند نویسنده اصلی مطالعه‌ای است که در مجله “Cell” منتشر شده و برای اولین بار نوسانات هماهنگ در خواب که سیستم گلایمفاتیک مغز را برای حذف زباله‌ها از مغز فعال می‌کند، از مدل موش‌ها توصیف کرده است.
این مطالعه همچنین گزارش می‌دهد که داروی خواب معمولی زولپیدم (آمبین) ممکن است این نوسانات را سرکوب کرده و فرآیند پاک‌سازی مغز را در طول خواب مختل کند.
چه چیزی سیستم پاک‌سازی مغز را هدایت می‌کند؟
در این مطالعه، محققان از فناوری‌های مختلف برای ثبت فعالیت مغز در زمان بیداری و خواب موش‌ها استفاده کردند.
آن‌ها مشاهده کردند که نوسانات آهسته و هماهنگ نوراپی‌نفرین (Norepinephrine) (یک انتقال‌دهنده عصبی) همراه با خون مغزی و مایع مغزی نخاعی (CSF) در خواب غیر REM (Non-REM Sleep)، سیستم گلایمفاتیک مغز را فعال می‌کند.
ماکن ندرگارد، استاد دانشگاه‌های راچستر و کپنهاگ، توضیح داد: «مغز انسان بر خلاف دیگر قسمت‌های بدن، فاقد رگ‌های لنفاوی است که زباله‌ها و سلول‌های مرده را از بدن حذف کنند. به جای آن، مغز از مایع مغزی نخاعی (Cerebrospinal Fluid) برای شست‌وشو دادن بافت مغز و از بین بردن مولکول‌های ناخواسته استفاده می‌کند.»
او افزود: «سیستم پاک‌سازی مغز که گلایمفاتیک نام دارد، تنها در خواب عمیق غیر REM فعال است. این به دلیل نوراپی‌نفرین است که در طول خواب غیر REM در چرخه‌های آهسته حدود هر ۵۰ ثانیه آزاد می‌شود و باعث انقباض و گشاد شدن رگ‌ها می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود که مایع مغزی نخاعی به‌طور مؤثر از طریق رگ‌ها به مغز حرکت کند و آن را شست‌وشو دهد.»
داروهای خواب و اختلال در سیستم گلایمفاتیک مغز
محققان همچنین بررسی کردند که آیا داروهای خواب می‌توانند نوسانات طبیعی مورد نیاز برای عملکرد سیستم گلایمفاتیک را شبیه‌سازی کنند. آن‌ها تمرکز خود را روی داروی آرام‌بخش زولپیدم (Zolpidem) گذاشتند.
نتایج نشان داد که زولپیدم ممکن است نوسانات نوراپی‌نفرین را متوقف کند و در نتیجه، سیستم گلایمفاتیک را در طول خواب مختل کند.
هاگلوند گفت: «داروهای خواب ممکن است راهی سریع برای به خواب رفتن فراهم کنند، اما مطالعه ما نشان می‌دهد که خوابی که با داروهای خواب به‌دست می‌آید ممکن است فاقد اثرات سودمند خواب طبیعی و ترمیمی باشد. این یافته‌ها نشان می‌دهد که داروهای خواب باید تنها به مدت کوتاه و به‌عنوان آخرین راه‌حل استفاده شوند.»
ندرجارد نیز تأکید کرد: «خواب مهم است زیرا به مغز فرصت می‌دهد تا وظایف ضروری مانند پاک‌سازی زباله‌ها را انجام دهد. برخلاف آن، داروهای خواب مانع از آزادسازی نورومودولاتورهایی می‌شوند که سیستم گلایمفاتیک را هدایت می‌کنند و مانع از عملکرد صحیح مغز می‌شوند.»
