آیا جنگنده «جی ـ ۲۰» چینی مناسب ایران است؟
برخی گمانه‌ها حاکی از آن است که یکی از موانع فروش جنگنده از سوی چین به ایران موضوع انتقال وجوه آن است. عنوان شده که چین تمایلی به تهاتر جنگنده با نفت و یا سایر اقلام از سوی ایران نداشته است.
سال‌های پیش و پس از سفر رئیس جمهور چین به ایران و انعقاد سند همکاری راهبردی میان ایران و چین، بحث در زمینه فروش جنگنده چینی به ایران مطرح شد.
برخی رسانه‌ها در آن زمان گمانه‌هایی در خصوص فروش جنگنده چینی به ایران را مطرح کرده بودند. رفع تحریم‌های موشکی و تسلیحاتی ایران از سوی سازمان ملل در اکتبر ۲۰۲۳ نیز مجددا این گمانه‌ها را تقویت کرده است.
حتی برخی رسانه‌های چینی از جمله «چاینا اینفورمیشن» مطرح کرده بودند که با برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران، جنگنده چینی «چنگدو جی-۱۰» (Chengdu J-۱۰) چند منظوره گزینه‌ای مناسب برای ایران خواهد بود.
جنگنده «جی ۱۰» یا «چنگدو جی-۱۰» یک هواپیمای جنگنده چندمنظوره است که توسط شرکت چنگدوی چین برای ارتش چین طراحی و تولید شده و این هواپیما، که در غرب به نام «اژد‌های نیرومند» معروف است، می‌تواند به طور هم‌زمان به عنوان یک جنگنده و یک هواپیمای تهاجمی ایفای نقش کند و توانایی انجام هرگونه مأموریت عملیاتی و تهاجمی ضد مواضع دشمنان را دارد؛ در بدنه بال‌های این جنگنده امکان حمل سوخت داخلی و مخازن سوخت خارجی وجود دارد. این جنگنده برای اجرای عملیات در هرگونه شرایط آب و هوایی در شب و روز طراحی شده است.
این جنگنده در اواخر دهه ۹۰ میلادی اولین پرواز عملیاتی خود را انجام داد و تولید انبوه آن در سال‌های بعدی رخ داد و پاکستان سفارش ۱۵۰ فروند از این جنگنده را داده که ۳۶ فروند نخست در سال ۲۰۱۲ تحویل داده شده است.
استدلال برخی رسانه‌های چینی بر این اساس استوار بود که ایران قدرت منطقه‌ای است ولی دارای ناوگان هوایی فرسوده از جمله در زمینه جنگنده نظامی است و جهت ارتقای آن، جنگنده‌های چینی می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
با این وجود مقامات چینی موضوع فروش جنگنده از سوی این کشور به ایران را مطرح نکرده اند.
برخی گمانه‌ها حاکی از آن است که یکی از موانع فروش جنگنده از سوی چین به ایران موضوع انتقال وجوه آن است. عنوان شده که چین تمایلی به تهاتر جنگنده با نفت و یا سایر اقلام از سوی ایران نداشته است.
در سال ۲۰۲۱ نیز برخی رسانه‌ها از جمله «ساوت چاینا مورنینگ پست» گزارش دادند که تهران علاقه‌مند به خرید ۳۶ فروند جنگنده پیشرفته چینی است، اما یافتن پول نقد ممکن است دشوار باشد. به اعتقاد این رسانه، تحلیلگران نظامی می‌گویند اکنون زمان مبادله سلاح با نفت نیست، اما معتقدند پکن در حال بررسی این اقدام است.
«ژو چنمینگ»، محقق اندیشکده یوان وانگ پکن، نیز در این زمینه گفته است: مشکل اصلی این است که ایران نمی‌تواند دلار یا یورو را به صورت نقدی به چین بپردازد، آنها ترجیح می‌دهند از نفت و گاز طبیعی برای تبادل سلاح استفاده کنند. با این حال، چین ذخایر انرژی زیادی انباشته کرده است… تجارت یک تجارت است، همه معاملات تسلیحاتی می‌خواهند پول به دست آورند. برای چین غیرممکن است که معامله بدی داشته باشد.»
این محقق چینی گفته بود که کاهش شدید ارزش پول رسمی ایران، ریال، در سال‌های اخیر، دولت تهران را مجبور کرده است تا حد ممکن ارز‌های خارجی را حفظ کند.
با وجود این، این رسانه چینی تحریم تسلیحاتی سازمان ملل را به صورت ضمنی مانع حقوقی چنین معامله‌ای ذکر کرده بود؛ تحریمی که در سال ۲۰۲۳ برداشته شد.
علیرغم امضای سند مشارکت همکاری استراتژیک میان ایران و چین، ولی پکن ملاحظات دیگری در خصوص فروش جنگنده به ایران دارد. به عبارت دیگر موانع چنین اقدامی را نباید به مسائل مالی یا حقوقی صرف تقلیل داد.
نی لکسیونگ، کارشناس نظامی مستقر در شانگهای استدلال می‌کند که چین در زمینه فروش جنگنده به روابط و ملاحظات خود با آمریکا توجه دارد. وی می‌گوید: اولویت‌های چین باید عبور از پیامد‌های جنگ تجاری با ایالات متحده باشد تا فروش تسلیحات حساس به ایران.
به گفته این کارشناس نظامی چینی: «چین، کشوری است که بیشتر مستعد “روابط باثبات با مزایای ژئواستراتژیکی است تا روابط متزلزلی که احتمالا جرقه درگیری را ایجاد می‌کند. ” همچنین باید مراقب باشد که تقویت نظامی ایران چه پیامی برای اسرائیل و کشور‌های عربی در منطقه خواهد داشت.
عبیبدالله الجنید، کارشناس راهبردی بحرینی نیز در همین خصوص نوشت: «چین متوجه شده است که اگر توانایی حفظ تعادل در روابط خود با ایران و شرکای تجاری منطقه‌ای خود مانند عربستان، امارات و اسرائیل را نیز از دست بدهد، ممکن است منافعش در خطر باشد».
این کارشناس بحرینی افزود: چین پس از تصویب قانون صادرات دفاعی خود به ایالات متحده پیام داد که «به مسئولیت بین‌المللی خود واقف است و توافق راهبردی با ایران به امنیت بین‌المللی لطمه نمی‌زند».
با وجود این باید توجه به افزایش اختلافات چین و آمریکا داشت. تحرکات چین در اطراف تایوان گواهی بر این موضوع است. با وجود این چین اگرچه ایران را به عنوان کشوری که رویکرد ضد غربی دارد، در بلوک خود در نظر می‌گیرد ولی در مورد این موضوع باید به منافع چین توجه داشت.
یعنی رویکرد ضد غربی چین به این معنا نیست که این کشور در رابطه‌ای «آشتی ناپذیر» با آمریکا و غرب قرار داشته باشد. بر اساس داده‌های پایگاه تجارت بین‌الملل وابسته به سازمان ملل متحد، صادرات چین به ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۵۷۷.۱۳ میلیارد دلار بوده است. برخی پیش‌بینی‌های خوشبینانه بر پتانسیل بالای ۱ تریلیون دلاری صادرات چین به آمریکا در سال‌های پیش رو تاکید دارند.
چین در نظم جهانی کنونی که نظمی لیبرال است عمل می‌کند و از مزایای آن بهره می‌برد. علاوه بر این چین روابط گسترده‌ای با اعراب ثروتمند خلیج فارس دارد و ملاحظات آنها را در خصوص پیشبردن سند همکاری استراتژیک با ایران لحاظ خواهد کرد.
