«مستند» اساساً یک «مدیوم عمومی» است/ مشتری اول و اصلی «سینمای مستند» تلویزیون‌ها هستند – اخبار سینمای ایران و جهان
به گزارش سینماپرس: «عارف افشار»، کارگردان مستند «ضدقهرمان» با انتقاد نسبت به حائل و فاصله ای که میان عامه مردم و سینمای مستند ایجاد شده، گفت: برخلاف آن‌چیزی که در کشور ما تصور می‌شود، مستند اساساً یک مدیوم عمومی است، نه خصوصی و اقتصادی برای یک قشر خاص. مستند باید برای جمعیت زیادی ساخته شود. من می‌فهمم که مثلاً فیلم کوتاه یا مدیوم‌های مشابه ممکن است مخاطب خاصی داشته باشند، اما مستند قرار است مخاطب عام داشته باشد. این چیزی است که در کشور ما خیلی برعکس به آن نگاه می‌شود.
«عارف افشار» کارگردان جوانی است که پس از گذشت دو سال از تجربه ساخت «برزخی‌ها»، امسال با مستند «ضد قهرمان» در هجدهمین دوره جشنواره «سینما حقیقت» حضور پیدا کرده و حالا در گفت و گو با خبرنگار سینماپرس در باره ویژگی‌های این اثر بیان داشت: در واقع عنوان مستند، کانسپت اصلی خود را مشخص می کند. در حقیقت، داستان به دو تفکر مختلف در پیروزی انقلاب اشاره دارد. و در مرکز این داستان، آقای خلخالی قرار گرفته است. این شخصیت، اساس و پایه داستان ما را تشکیل می‌دهد، اما مفهومی که ما در فیلم به آن پرداخته‌ایم این است که اساساً در ابتدای انقلاب، برای گروهی از مردم، آقای خلخالی قهرمان بوده است. این قهرمان بودن آقای خلخالی برای این گروه، به معنای وجود ضد قهرمانی نیز بوده است. به عبارت دیگر، همان گروهی که آقای خلخالی را قهرمان می‌دانند، در همان زمان ضد قهرمانان خود را معرفی می‌کنند. سوالی که پیش می‌آید این است که چه اتفاقی می‌افتد؟ و این دوگانگی چگونه به وجود می‌آید؟ بخش عمده این دو طیف مطرح، شامل آقای بهشتی، آقای قدوسی و اعضای حزب جمهوری است، و در طرف مقابل آقای خلخالی و بنی‌صدر قرار دارند.
این مستندساز همچنین علاوه بر انتقاد نسبت به انفعال تلویزیون در حمایت از فیلم های مستند به معضل پخش آثار تولید شده در سینمای مستند نیز شاره کرد و تصریح نمود: مسئله کلی که در موضوع فیلم مستند وجود دارد این است که مشتری اول و اصلی سینمای مستند، تلویزیون‌ها هستند؛ حالا چه تلویزیون‌های خصوصی و چه تلویزیون‌های عمومی. تلویزیون‌های کشورهای مهم دنیا، مثل شبکه ورزشی امارات و دبی، بهترین مستندهای روز را با موضوعات ورزشی تولید می‌کنند. اولین مشتری مستند، تلویزیون خصوصی است.
کارگردان مستند «برزخی ها» سپس به باور غلطی که در خصوص نوع مخاطب فیلم مستند در بدنه فکری جامعه ایجاد شده اشاره و گفت: حالا باید ببینیم چه امکانی وجود دارد که مستند را به رسانه‌های عمومی بیاوریم، چون برخلاف آن‌چیزی که در کشور ما تصور می‌شود، مستند اساساً یک مدیوم عمومی است، نه خصوصی و اقتصادی برای یک قشر خاص. مستند باید برای جمعیت زیادی ساخته شود. من می‌فهمم که مثلاً فیلم کوتاه یا مدیوم‌های مشابه ممکن است مخاطب خاصی داشته باشند، اما مستند قرار است مخاطب عام داشته باشد. این چیزی است که در کشور ما خیلی برعکس به آن نگاه می‌شود. یعنی من مستندی که می‌سازم، باید برای یک جمعیت وسیع پخش شود، اما الان تلویزیون‌های فارسی‌زبان عمدتاً برنامه‌های ترکیبی و مستندهایشان حول همین موضوعات می‌چرخد.
وی افزود: تلویزیون ما یا بسترهای عمومی یا اختصاصی ما، در این بازی کجای معادله قرار دارند؟ هاشور، به عنوان یک بستر پخش اختصاصی، چقدر توانسته مستند را عمومی کند؟ واقعاً فکر نمی‌کنم که توانسته باشد. اگر الان داریم درباره بحث عمومی صحبت می‌کنیم، باید بگوییم که اشاره بزرگی در این زمینه وجود دارد. مثلاً یک برنامه که از تلویزیون پخش می‌شود، به طور معمول ده میلیون مخاطب دارد. شما چگونه می‌خواهید این ده میلیون مخاطب را رها کنید و به یک پلتفرم با بستر پخش محدود بروید؟ این یعنی رسانه عمومی باید نگاهش به مستند تغییر کند.
این کارگردان جوان و با سابقه فعالیت رسانه‌ای و روزنامه نگاری در ادامه به بحث ضعیف بودن آثار ساخته شده با محوریت غزه و جنایات اخیر اسرائیل اشاره داشت و بیان کرد: اگر بخواهیم راجع به یک موضوع خاص در کشور خودمان و در چارچوب مرزهای خودمان کار کنیم، چقدر مشکلات سر راه‌مان وجود دارد؟ حالا تصور کنید که بخواهیم به موضوعاتی فراتر از مرزها و با دیدگاهی بین‌المللی بپردازیم. وقتی نگاه شما به هنر، رسانه و به طور خاص سینما (یعنی فیلم کوتاه، فیلم مستند و فیلم سینمایی) به چشم فرصت باشد و این نگاه در جمع مدیران، کسانی که دست‌اندرکار تصمیم‌گیری هستند، تغییر کند، شرایط کاملاً متفاوت خواهد شد. هر کمکی که یک قدم فیلم‌ساز را نزدیک‌تر کند به اتفاق، بحران یا حادثه، باید دریغ نشود.
وی تصریح کرد: اما الان برعکس است؛ شما ممکن است فکر کنید که تهدید می‌تواند باشد، تا زمانی که من فکر کنم که کسی قرار است خارج از مرزها راجع به یک موضوع بین‌المللی فیلم بسازد. آیا این همسو با من است؟ در این صورت چالش‌های زیادی پیش می‌آید، مثل اینکه با چه شرایطی و به چه کسی چنین ماموریتی داده شود.
«عارف افشار» کارگردان مستند «ضد قهرمان» در خاتمه این گفتگو با اشاره به این موضوع که وقتی نگاه شما متفاوت باشد و به مسائل داخلی و بین‌المللی با دیدی یکسان بنگرید، به این نتیجه می‌رسید که این نگاه، فقط مختص یک جریان خاص نیست و حتی ممکن است در بدنه نظام هم تغییراتی داشته باشد؛ خاطر نشان کرد: چرا که هر چند سال یک‌بار، تغییر دولت‌ها و مدیران اتفاق می‌افتد و این تغییرات به شدت تاثیرگذار هستند. نمی‌توانیم این واقعیت را انکار کنیم که تغییرات در سطح تصمیم‌گیری حوزه سینمایی و فرهنگی، ملاحظات ویژه‌تری را به همراه دارد. در واقع، دولت‌ها و تغییرات در آن‌ها، مدیران را تحت تاثیر قرار می‌دهند و این تاثیرات بر روند تصمیم‌گیری‌ها قطعا اثرگذار است.
شایان ذکر است که «ضد قهرمان» محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج و به کارگردانی عارف افشار است که در دو بخش مسابقه ملی و شهید آوینی در ۱۸ جشنواره سینما حقیقت حضور دارد و سه شنبه ۲۰ آذر ساعت ۱۹:۳۰ در سالن یک و جمعه ۲۳ آذر ساعت ۱۷:۳۰ در سالن پنج پردیس چارسو به نمایش در خواهد آمد.
