معنی ایران باستان شناسی در دیکشنری فارسی چیست؟
در این مطلب از سایت انتخاب روز پاسخ دقیق ایران باستان شناسی در دانشنامه آزاد واژگان فارسی را پیدا خواهید کرد.
ایران باستان شناسی در دانشنامه آزاد فارسی:
ایران، باستان شِناسی
باستان شناسی ایران، دانشی وارداتی از غرب است. ایرانیان تا دورۀ قاجاریه از دانش باستان شناسی چیزی نمی دانستند. محمّد حسن خان اعتمادالسلطنه، از فرهیختگان ایران عهد ناصِری، از معدود کسانی بود که به پژوهش در تاریخ باستان و جمع آوری و مطالعۀ سکه های قدیمی علاقه داشت. پیشتر در قرون ۱۷، ۱۸ و ۱۹م سیاحانی چون کارِستِن نیبور و کِر پُرتِر و جِیمز موریه از ایران بازدید و از آثار باستانی آن گزارش هایی تهیه کرده بودند. نیبور کتیبه های هخامنشی و نقوش برجستۀ ساسانی در ناحیۀ فارس و سِر هِنری کرِسویک راولینسون در ۱۸۴۴م کتیبۀ داریوش اول هخامنشی در کوه بیستون را استنساخ کردند؛ اما این فعالیت ها را نمی توان باستان شناسی علمی دانست. باستان شناسی و کاوش های باستان شناختی در ایران با تأثیر از کاوش های بین النّهرین (کشور امروزی عراق) و کتاب مقدس (عهد عتیق و جدید) آغاز شد. شرق شناسی چون سِر آستین هنری لایارد انگلیسی و پُل اِمیل بوتای فرانسوی، که در بین النّهرین کاوش می کردند، از روابط فرهنگی ـ اجتماعی و اقتصادی ـ سیاسی ایران و بین النهرین باستان در گذر تاریخ آگاه بودند؛ از همین روی، اَتلال باستانی شوش از اولین نقاطی بود که شرق شناسان اروپایی را به سوی خود جلب کرد. پیش تر از سال ها ۱۱۶۳ تا ۱۱۷۳م خاخام یهودیِ بِنیامین بن جَنّاح از ویرانه ها و اتلال شوش بازدید کرده و آن جا را همان شوشَن عهد عتیق دانسته بود. در سال های ۱۸۴۰ـ۱۸۴۱ اوژن فِلانْدَن و پاسکال کُست، از طرف آکادمی علوم فرانسه، با هدف مطالعۀ آثار باستانی و ابنیۀ تاریخی به ایران سفر کرده و نقشه ها و گراوورهای دقیقی تهیه و ترسیم کردند. کارهای فلاندن و کست هرچند باستان نگاری بود و نه باستان شناسی، اما گامی بزرگ بود. هوتوم شیندلِر آلمانی در زمرۀ کسانی است که در فاصلۀ ۱۸۷۶ تا ۱۸۸۰ بعضی از آثار باستانی ایران، ازجمله رصدخانۀ مراغه را توصیف و نقشه برداری کرد. باستان شناسی ایران با کاوش های شوش در نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی آغاز می شود. با کاوش ویلیام کِنِت لُفتوس انگلیسی در شوش، در ژانویۀ ۱۸۵۱، کاوش های باستان شناختی ایران آغاز می شود. هیئت باستان شناسی مارسل و ژان دیوُلافوا در ۱۸۸۰ به ایران آمد و کاوش های شوش را ادامه داد؛ آنان در ۱۸۸۴ کاخ آپادانای شوش را کاوش کردند و موزۀ لوور پاریس را از آثار تمدن های ایران باستان انباشتند. فرانسویان در ۱۶ ذیقعدۀ ۱۳۱۲ق برابر با ۱۲ ماه می ۱۸۹۵ امتیاز انحصاری کاوش های باستان شناسی در ایران و به ویژه در شوش را از ناصرالدین شاه قاجار گرفتند. این قرارداد انحصاری در ۱۴ ربیع الثانی ۱۳۱۸ق برابر با یازدهم اوت ۱۹۰۰ در پاریس برای ۶۰ سال دیگر تمدید شد. پیش تر تولوزان، پزشک فرانسوی دربار ناصری، در ۱۸۹۵ امتیاز حفاری و خریدوفروش عتیقه را از دولت ایران گرفته بود. پس از قرارداد ۱۹۰۰، ژاک دِمُرگان، معدن کاو فرانسوی، که به شرق شناسی بسیار علاقه داشت، کاوش های گستردۀ شوش را ادامه داد و موزۀ لوور را از آثار شوش آراست. رولان دومَکنِم در دهۀ ۱۹۳۰ جانشین ژاک دِمُرگان شد. کاوش های فرانسویان در ایران از ۱۸۸۰ تا ۱۹۲۹ بدون نظارت مستقیم دولت ایران انجام می شد و منافع ملی و مصالح فرهنگی ایران مورد توجه فرانسه نبود. کاوش های فرانسویان در ایران تا دهۀ ۱۳۳۰ش اهداف تجاری و جمع آوری آثار هنری داشت؛ همچنین روش های کاوش آنان از معیارهای دانشگاهی آن روز بسیار عقب بود. در اکتبر ۱۹۲۷ دولت فرانسه، تحت فشار دولت ایالات متحده امریکا، و تکاپوهای انجمن آثار ملی ایران که از سوی اِرنِست اِمیل هِرتسفِلد شرق شناس آلمانی، عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار و ذکاء الملک فروغی اداره می شد، قرارداد ۱۹۰۰ را ملغی اعلام کرد؛ اما براساس عهدنامه ای جدید، انحصار فرانسه باقی ماند. همچنین فرانسه انحصار خود را در شوش حفظ کرد. آندره گُدار در ژانویۀ ۱۹۲۹ ریاست ادارۀ کلّ عتیقات ایران را به مدت بیست سال در دست گرفت و در این دوره نه تنها از رشد باستان شناسی ملی در ایران با قدرت تمام جلوگیری کرد بلکه دست فرانسه در تاراج بی بدیل آثار باستانی خوزستان و به ویژه شوش باز گذاشت. گدار پس از تأسیس موزۀ ایران باستان (۱۳۱۶) ریاست آن جا را هم در دست داشت. سابقۀ تأسیس موزه در ایران به دورۀ قاجاریه برمی گردد. مُرتِضی قُلی خان مُمتازالمُلک در ۱۳۳۵ق موزه ای در دارالفُنون تأسیس کرده بود. در آبان ۱۳۰۹ش مجلس شورای ملی قانون حفاظت از آثار باستانی ایران را تصویب کرد که اجازه می داد هیئت های باستانی شناسی خارجی نیمی از آثار مکشوف را از ایران خارج کنند. پیش نویس این قانون را ارنست هرتسفلد، آندره گدار و آرتور اوپام پوپ تهیه و به رجال ایران دیکته کرده بودند. پس از تصویب قانون حفاظت از آثار باستانی ایران و در سایۀ حمایت های آندره گدار، هیئت های باستان شناسی ایالات متحده امریکا در ایران کاوش های فراوانی را آغاز کردند؛ بی آن که بکوشند دانش باستان شناسی به ایرانیان منتقل شود. هیئت باستان شناسی مؤسسۀ شرق شناسی دانشگاه شیکاگو به سرپرستی ارنست هرتسفلد در تخت جمشید، هیئت های باستان شناسی موزۀ دانشگاه پِنسیلوانیا به سرپرستی اِریک اِشمیت در تپۀ حصار دامغان و چشمه علی ری، و به ریاست فْرِدریک وُولسین در تورنگ تپۀ اِستَرآباد حفّاری های تجاری انجام دادند. جوزِف آپتْن از موزۀ هنر مِتروپولیتَن نیویورک در تخت ابونصر حفاری های مشابهی انجام داد. در ۱۳۱۱ش برای اولین بار فرانسویان در خارج از شوش کاوش کردند و هیئت ژُرژ کُنتِنو و رُمَن گیرِشمن در تپۀ گیان نهاوند و در سال های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ و سپس گیرشمن، به تنهایی، در تپۀ سیلک کاشان حفاری تجاری کردند. با تأسیس دانشگاه تهران در ۱۳۱۲، گروه آموزشی باستان شناسی نیز تأسیس شد. با تلاش های مرحوم مهدی بهرامی و عیسی بهنام، اولین نسل از باستان شناسان ایرانی در اواخر دهۀ ۱۳۲۰ش ادارۀ باستان شناسی کشور را در دست گرفتند. با خروج آندره گدار از ایران در ۱۳۲۸ش، محمّدتقی مصطفوی به ریاست ادارۀ کلّ باستان شناسی منصوب شد. در دهۀ ۱۳۴۰ش با کاوش های عزت الله نِگَهبان در مارلیک، باستان شناسی مستقل ایرانیان متولد شد. شالوده های باستان شناسی ملی در ایران با کاوش های دانشگاه تهران به سرپرستی عزت الله نگهبان در تپۀ ابوفَندوا، دشت قزوین و هفت تپۀ خوزستان و تأسیس مؤسسۀ باستان شناسی دانشگاه تهران و موزۀ آذربایجان در تبریز (۱۳۳۷ش) شکل گرفت.
wikijoo: ایران،_باستان_شناسی
نوشته معنی ایران باستان شناسی در دیکشنری فارسی چیست؟ اولین بار در انتخاب روز. پدیدار شد.